گسترش نیوز: ایران با وجود در اختیار داشتن یکی از بزرگترین ذخایر گاز طبیعی جهان، هر سال در زمستان با کمبود عرضه مواجه میشود. رشد مصرف خانگی، فرسودگی شبکه توزیع و عقبماندن سرمایهگذاری در توسعه میادین گازی، مجموعه عواملی هستند که این تناقض ساختاری را تشدید کردهاند.
طبق برآوردهای رسمی، مصرف گاز در روزهای سرد بهگونهای افزایش مییابد که بخش خانگی و تجاری سهمی بیش از دو سوم کل مصرف را به خود اختصاص میدهد. این فشار ناگهانی، عملاً دست سیاستگذار را برای تأمین پایدار گاز صنایع و نیروگاهها میبندد و تصمیمگیریهای اضطراری را اجتنابناپذیر میکند.
در چنین شرایطی، صنایع انرژیبر نخستین قربانیان ناترازی هستند. کاهش یا قطع موقت گاز در واحدهای فولادی، سیمانی و پتروشیمی، علاوه بر افت تولید، زنجیره تأمین و صادرات غیرنفتی را نیز با اختلال مواجه میکند؛ موضوعی که اثرات آن فراتر از بخش انرژی است.
از سوی دیگر، تجربه سالهای گذشته نشان داده که مدیریت بحران گاز اغلب بهصورت کوتاهمدت و واکنشی انجام میشود. این رویکرد، اگرچه میتواند از بروز بحران فوری جلوگیری کند، اما در بلندمدت به تعمیق ناترازی و افزایش هزینههای اقتصادی منجر میشود.
با آغاز موجهای سرما، اولویت دولت بهطور طبیعی به تأمین گاز خانگی معطوف میشود. این اولویتبندی، هرچند از منظر اجتماعی قابلدرک است، اما بار سنگینی بر دوش بخش تولید میگذارد و هزینههای پنهان آن در آمار رشد اقتصادی نمایان میشود.
نیروگاهها در این میان نقش کلیدی دارند. کمبود گاز، آنها را به استفاده از سوختهای مایع مانند مازوت و گازوئیل سوق میدهد؛ اقدامی که علاوه بر افزایش هزینه تولید برق، تبعات زیستمحیطی و آلودگی هوا را نیز تشدید میکند.
در سطح کلان، تداوم ناترازی گاز میتواند جایگاه ایران در بازار منطقهای انرژی را تضعیف کند. کشورهایی که روی صادرات گاز یا برق ایران حساب کردهاند، در صورت بیثباتی عرضه، بهدنبال جایگزینهای مطمئنتر خواهند رفت.
همزمان، افزایش مصرف داخلی باعث میشود فرصتهای درآمدی ناشی از صادرات گاز یا فرآوردههای مرتبط محدود شود. این مسئله، در شرایطی که دولت به منابع ارزی نیاز دارد، فشار مضاعفی بر تراز مالی کشور وارد میکند.
بررسیها نشان میدهد که بخش قابلتوجهی از ناترازی گاز به ضعف بهرهوری بازمیگردد. ساختمانهای کمبازده، تجهیزات گرمایشی قدیمی و قیمتگذاری یارانهای، انگیزهای برای مصرف بهینه باقی نگذاشتهاند. در کنار اصلاح الگوی مصرف، توسعه میادین گازی و نوسازی زیرساختها نیز ضروری است. بدون سرمایهگذاری پایدار و انتقال فناوری، شکاف میان ظرفیت تولید و مصرف هر سال عمیقتر خواهد شد.
کارشناسان همچنین بر تنوعبخشی به سبد انرژی تأکید دارند. افزایش سهم انرژیهای تجدیدپذیر و بهبود راندمان نیروگاهها میتواند وابستگی به گاز را کاهش دهد و فشار زمستانی را تا حدی مهار کند.
در نهایت، ناترازی گاز تنها یک بحران فصلی نیست، بلکه نشانهای از یک مسئله ساختاری در حکمرانی انرژی ایران است. زمستان هر سال فقط پرده از واقعیتی برمیدارد که حل آن نیازمند تصمیمهای سخت، اصلاحات تدریجی و نگاه بلندمدت به آینده انرژی کشور است.
در صورت تمایل به پیگیری اخبار روز حوزه انرژی و آخرین تحولات در بازار، سرویس انرژی پایگاه خبری گسترش نیوز را دنبال کنید.
